Böbrek Üstü Bezi

(Sürrenal Bez veya Adrenal Bez)

Hasta bilgilendirme formu.

Her iki böbreğin üst tarafında yerleşmiş olan iki küçük organdır. Üçgen şeklinde ve başparmak büyüklüğündedir. Bu bezin vücutta hayati önemi vardır. Böbrek üstü bezleri endokrin bez olarak bilinir, çünkü bu bezler çok sayıda hormon üretmektedir. Bu hormonlar kan basıncının ayarlanmasında, kanın içerisindeki kimyasalların seviyesinin ayarlanmasında, vücuttaki su ve  şeker kullanımı ve stres altında iken kaç veya savaş reaksiyonunu verebilmemizi sağlamaktadırlar. Stresli durumlara karşı dayanabilmemizi sağlamaktadırlar. Bu böbrek üstü bezden üretilen hormonlar kortizon, aldesteron, epinefrin, nor-epinefrin seks hormonları(östrojen ve androjen)

Adrenal bez hastalığının nedenleri nedir?

Böbrek üstü bezin hastalığına çok nadir olarak rastlanır. Bu bezin cerrahi olarak çıkarılmasına neden olan ana neden bez içerisinde yerleşmiş olan ve gereğinden fazla hormon üreten bir tümör varlığıdır.   

Bu fazla hormon üreten tümörlerin çoğu küçüktür ve kanser değillerdir. Bunlar benin yanı iyi huyludurlar ve genellikle laparoskopik ( kapalı ameliyat) olarak çıkarılabilirler. Bu bezler fazla hormon üretmenin dışında da ameliyat edilebilir. Bunlar;  çok fazla büyürlerse ve kanser riski varsa da ameliyatla çıkarılırlar. Adrenal kanser çok nadir karşılaşılan bir durumdur. Adrenal kitleler bazen başka şikayetlerle yapılan tetkikler esnasında tesadüfen saptanır.

Adrenal bez hastalıklarında belirtiler nelerdir?

Adrenal bez hastalıklarında belirtiler genellikle adrenal bezdeki bir tümörden salgılanan fazla hormonun etkisine bağlıdır. Bu fazla hormon üretimine bağlı oluşan başlıca hastalıklar; Feokromositoma, aldosteronoma(Conn sendromu), ve kortizon üreten tümör(cushing). Bunların tipik özellikleri aşağıda verilmektedir.

• Feokromositoma: Salgılanan fazla hormon sonucunda kan basıncı çok yükselir ve periyodik şiddetli baş ağrısı, çok fazla terleme, ankziyete, çarpıntı ve kalp hızında artma. Bu belirtiler birkaç saniyede sonlanacağı gibi dakikalarca da sürebilir.

• Conn sendromu: Fazla aldesteron üreten bir adenoma vardır. Üretilen bu fazla aldesteron kan basıncını yükselttiği gibi kan potasyum düzeyini düşürür. Bu durum hastalarda genellikle halsizlik, yorgunluk, güçsüzlük ve sık idrara çıkmaya neden olur

• Cushing Sendromu: Gereğinden fazla kortizon üreten bir tümör mevcuttur. Bu fazladan üretilen kortizon hastalarda kan şekeri seviyesinde yükseklik(şeker hastalığı), şişmanlık özellikle yüzde ve göbek çevresinde, kan basıncında yükselme, bayanlarda adet düzensizliği, kolay tahriş olabilen bir cilt. Çoğu cushing sendromu beyindeki pituitary bezdeki bir adenomdan fazla salgılanan hormon nedeniyle olmaktadır bu hastaların tedavisinde adrenal bezin çıkarılması yoktur.

• insidentiloma : Başka sebeplerle görüntülenme yapılırken tesadüfen bulunan adrenal bezdeki kitleler yukarıda saydığımız hormonları fazladan üreterek bu hastalıklara sebep olabilirler. Ama bu şekilde tesadüfen yakalanan adrenal kitleler genellikle bir fazla hormon üretmezler  ve hiç bir belirti vermezler ve genellikle iyi huyludurlar. Bu tesadüfen yakalanan adrenal kitlelerde ameliyat endikasyonları şunlardır;
  • Eğer fazladan hormon üretiyorsa
  • Kitle 4 cm den daha büyükse
  • Kitle malin karakter taşımakta ise.

• Adrenal bez kanseri: Çok nadir kanserlerdir. Genellikle tanı konulduğunda çok büyüktürler, eğer 10 cm geçmişse açık ameliyat yapılması daha çok tercih edilmektedir.

Eğer adrenal bezde bir kitle görüntülersek veya adrenal bez hastalıklarının bir belirtisinden şüphelenildiği zaman bu hastaya fazladan üretilen bir hormon var mı diye kan ve idrar tetkikleri yapılmalıdır.

Görüntüleme yöntemlerinden: Abdominal ultrasonografi (USG), abdominal tomografi  (BT) MR, nükleer tıp ta sintigrafi çalışmaları kullanılabilmektedir.

Fazla hormon salgılayan adrenal bezlerin tedavisinde tümör boyutuna bakmadan cerrahi olarak çıkarılması gerekmektedir. Kanser şüphesi olan ve 4 cm den büyük olan adrenal kitlelerinde tedavisi yine cerrahi olarak çıkarılmasıdır.

Laparoskopik (kapalı) adrenal bez ameliyatının avantajları nelerdir?

Eskiden adrenal bez ameliyatları 10-18 cm büyüklüğünde koçaman bir ameliyat kesisi ile yapılmakta idi. Günümüzde teknolojinin gelişimi ile aynı ameliyatı 3 veya 4 tane bir cm den daha küçük delikten sokulan trocar (ince boru)içerisinden girilen aletlerle karnı hiç açmadan kamera yardımı ile laparoskopik olarak yapılabilmektedir. Kapalı şekilde yapılan adrenal bez ameliyatlarından sonra hastaların toparlanması daha hızlı olmakta ve bir ile iki gün içerisinde hastaneden taburcu olmakta ve işine açık ameliyat yapılan hastalara göre daha çabuk dönebilmektedir.

Laparoskopik adrenal bez ameliyatının genel avantajları:

• Ameliyat sonrası ağrıları daha az.
• Hastanede kaldıkları süre daha kısa.
• Normal günlük aktivitelerine daha çabuk dönebilmektedirler.
• Açık ameliyat yarasına göre çok küçük olan 3 veya 4 delik yarası olması nedeni ile daha iyi bir kozmetik görünüm.
• Ameliyat sonrasında fıtık gelişme ve yara ayrışma oranı daha az.

Laparoskopik ameliyatın bir sürü avantajı olduğu görülmekte fakat bu ameliyatın laparoskopik olarak yapılması için bu konuda deneyimli bir cerrahın olması şarttır.

Ameliyat Öncesinde Hangi Hazırlıkların Yapılması Gerekmektedir?

Ameliyat öncesinde, bazı hastaların adrenal bez tümöründen salgılanan hormonun oluşturmuş olduğu semptomlarının ilaçla tedavi edilmesi gerekir mesela yüksek tansiyon gibi.

• Feokromositoma hastaları tansiyonlarını ve kalp hızlarını kontrol etmek için günler öncesinde özel bir ilaç tedavisi almaları gerekir.
• Conn sendromu olan hastalarının tansiyonlarının düzenlenmesinin yanında potasyom seviyelerininde düzeltilmesi gerekirse ekstra potasyum takviyelerinin yapılması gerekmektedir..
• Cushinh sendromlu hastalar ameliyat gününde ve sonrasında geride bırakılan adrenal bezin yeterli çalıştığı zamana kadar ekstra kortizon tedavisi verilmelidir.  .
• Bu hastalarda ameliyat öncesinde kan tetkikleri, akciğer filmi, kalp grafisi (EKG) yapılmaktadır.
• Ameliyatı yapacak  cerrahla bu ameliyatı detaylı bir şekilde avantaj ve dezavantajları ve oluşabilecek komplikasyonları ile tartıştıktan sonra ameliyatı Kabul ettiğinizi gösteren onam formunu doldurup imzalamanız gerekmektedir. Bu esnada kafanıza takılan ne varsa sormalısınız.
• Normal şartlarda gerekmese de doruma göre kan transfüzyonu gerekebilir.
• Ameliyattan önceki akşam veya sabahında duş almalısınız ve kişisel bakımınızı yapmalısınız.
• Gece saat 12 den sonra tamamen aç kalmalısınız. Eğer tansiyon ilacınız var ise sabah saat 6 gibi bir yudum su ile almalısınız.
• Diğer ilaçlarınız tamamını doktorunuza sormalısınız. Kan sulandıran ilaçlar ve şeker ilaçları kesinlikle alınmamalıdır.  .
• Sigara içiyorsanız kesinlikle bırakmalısınız.

Laparoskopik adrenal bez ameliyatı nasıl yapılmaktadır?

• Bu işlem genel anestezi altında yapılmaktadır. Tüm işlem boyunca hasta uyumaktadır.
• Hastanın karnına 3 veya 4 adet 1 cm den daha küçük delikler açılır ve bu deliklerden  trocar denilen ince borular karna sokulur.
• İnce bir kamera bu borulardan karnın içine sokulur. Bu kamera yardımı ile içerideki organları 10 kat büyüterek bir ekrana yansıtır ve bu ekrandan tüm karın içi organlar görülerek operasyon yapılır.
• Diğer borulardan el aleti denilen başka aletler karın içine girilir ve görüş altında adrenal bez görülerek hastalıklı kısım görüş altında çevre dokulardan ayrılır ve bir plastik torba içine konularak karın dışına çıkarılır.
• Hastalıklı adrenal bez çıkarıldıktan sonra karna girilen bu delikler kapatılarak operasyon tamamlanmış olur.

Ameliyatta tüm adrenal be mi çıkarılmakta yoksa sadece hastalıklı bölge çıkarılıp sağlam olan doku bırakılmakta.

• Laparoskopik Total Adrenalektomi: Bu ameliyatta kitlenin olduğu taraftaki adrenal bez tamamen alınmaktadır. Bu ameliyat adrenal kanser ameliyatında uygulanmaktadır. Hatta adrenal kanser ameliyatında adrenal bezin yanında yakın komşuluğundaki dokulardanda bir miktar çıkarılmaktadır.
• Laparoskopik parsiyel adrenalektomi: Bu işlemde sadece hastalıklı olan doku tarafı çıkarılmakta ve geri kalan sağlam adrenal dokusu bırakılmaktadır. Benin olan tüm adrenal kitleler bu yöntemle yapılabilir. Bu sayede hastaların sağlam olan adrenal dokusu geride bırakılmış olmaktadır. Her iki adrenal bezi tutan feokromositoma gibi durumda altınstandart bir ameliyattır. Son yıllarda tüm dünya iyi benin bir nedenle adrenal ameliyatı yapacak ise parsiyel adrenelektomiye kaymaktadır. Benim düşüncem de aynen böyledir hastanın sağlam olan sürrenal dokusunun korunması tarafındayız.  Total adrenalektomi ile parsiyel adrenalektomi ameliyat süresi ve komplikasyonu açısından bir fark yoktur.

Ameliyat laparoskopik olarak yapılamazsa ne olur?

Çok az hastada ameliyat laparoskopik olarak tamamlanamayabilir ve açık ameliyata geçilebilir.  Bazı faktörler bu açığa geçme oranını artırabilir bunlar;

• Obezite (hastanın şişman olması)
• Daha öncesinde karın içinde bir ameliyat geçirmiş olmak.
• Adrenal bezin güzel görüntülenememesi
• Ameliyat esnasında kanamanın oluşması
• Kitlenin çok büyük ve çevre yapılara yapışık olması

Ameliyattan sonra neler olacak?

Ameliyattan sonra doktorunuzun önerilerine uymalısınız. Çoğu hasta ameliyattan bir kaç gün sonra kendini iyi hisseder fakat ameliyat sonrası bedeninizin toparlanması ve iyileşmesi biraz zaman ister..

• Laparoskopik adrenal ameliyatından sonra hastalar normal serviste takip edilirler çok az bir hasta grubunda yoğun bakım takibi gerekebilir. Çoğu hasta bir iki gün içinde taburcu edilirler.
• Conn sendromlu aldesteron hormone üreten hastaların ameliyat sonrasında potasyum seviyelerinin ölçülmesi gerekmektedir.  
• Kortizon üreten tümürü olan cushing hastaları ameliyat sonrasında kortizon takviyesi almaları gerekmektedir. Geride kalan adrenal doku normal fonksiyonunu gösterip yeterli miktarda kortizon üretene kadar ekstra kortizon tedavisine devam edilmeli ve azaltarak kesilmelidir..
• Ameliyat sonrasında evde günlük hareketlerini yapabilir ve taburcu olduktan bir gün sonra eğer yarasında sorun yoksa pansumanı çıkarıp duş alabilir.
• Ameliyat sonrası ağrı genellikle çok şiddetli değildir ve basit ağrı kesiciler ile tedavi edilebilir.
• Ekstra bir sorun yoksa bir hafta sonrasında araba kullanabilir, merdiven çıkabilir, küçük ağırlıkları kaldırabilir ve hafif işlerde çalışabilir.
• Ameliyattan 2 hafta sonra kontrollerinin yapılması gerekmektedir.

Adrenal bez ameliyatlarında hangi komplikasyonlar oluşabilir?

• Genel anestezi ile ilgili oluşabilecek sorunlar bu hastalarda da oluşabilmektedir.
• Yüksek tansiyon
• Kanama
• Diğer organların yaralanması
• Yara yeri problemleri, Pıhtılaşma sorunları, Kalp krizi ve diğer ağır sorunlar laparoskopik adrenal ameliyatlarında daha az olarak görülebilmektedir.

Ne zaman doktorunuzu aramalısınız?

Aşağıdaki durumlardan biri veya birkaçı gelişirse doktorunuzu arayın veya başvurun.

• Devamlı ateş (>38C)
• Kanama
• Karında şişkinlikte artma
• Ağrı kesiciye rağmen devam eden ağrı
• Devam eden bulantı ve kusma
• Titreme
• Devam eden öksürük ve nefes darlığı
• Ameliyat yerinden pürülan bir gelenin olması durumunda
• Ameliyat alanı çevresinde büyüyen bir kızarıklık olması durumunda
• Sıvı gıdaları dahi alamaz olduğunuzda

Bu sadece adrenal bez hastalarını bilgilendirmek için hazırlanmış bir formdur hiçbir şekilde ameliyatı yapaçak olan doktorunuzla yapacağınız konuşmanın yerini tutmaz. Ameliyat öncesinde ve sonrasında her türlü kafanıza takılan soruları cerrahınıza sormaktan çekımeyiniz.